Dizel Partikül Filtresi motorun çalışma esnasında ortaya çıkan yanmış gazları tutan, çevreyi korumak adına yapılmış mekanizmadır.

 

Partikül Filtresi Ne İşe Yarıyor?

Yeni jenerasyon otomobillerde standart haline gelen DPF, işlev açısından ağırlıklı olarak benzinli araçlarda bulunan katalitik konvertör ile benzerlikler gösteriyor. Katalitik konvertör, karbondioksit gazını başarılı bir şekilde filtre edebiliyor. Ancak dizelin yanması ile ortaya çıkan nitrojen oksit ve nitrojen dioksit gibi zararlı atıkların havaya karışmasını engelleme konusunda yetersiz kalıyor. Partikül filtresi ise bu bileşenlerin doğaya karışıp çevreyi kirletmesini ve insan sağlığına zararlı etkilerin ortaya çıkması riskini önemli ölçüde azaltıyor.

 

DPF, genel olarak 1200 °C’lik ısıya dayanıklı özel seramik malzeme kullanılarak üretiliyor. Filtrenin ayrıca silisyum karbürden üretilen versiyonları da bulunuyor. Seramik bazlı çeşitlere göre çok daha dayanıklı olan silisyum karbür filtreler, 2700 °C’ye kadar sorunsuz çalışıyor.

 

Dizel Motorlu Araçlar İçin DPF Neden Zorunlu Tutuluyor?

Avrupa Birliği, çeşitli mevzuatlar aracılığıyla tüm motorlu taşıt üreticilerinin uymaları gereken egzoz emisyon hedeflerini belirliyor. Bu doğrultuda önce Eylül 2009’da yürürlüğe giren “Euro 5” standardı, trafiğe çıkacak tüm dizel otomobillerde partikül filtresi bulunmasını zorunlu hale getirdi. Eylül 2014 itibari ile geçerli olan “Euro 6” standardı ise otomotiv firmalarının ürettikleri dizel modellerin tamamı için yasal emisyon değerlerini belirledi.

 

Tüm Avrupa’da olduğu gibi Türkiye’de de satışa sunulan modern dizel motora sahip tüm otomobillerde bu fitreye yer veriliyor. Hatta periyodik araç muayenesi sırasında DPF’nin sökülüp sökülmediği ve doğru şekilde çalışıp çalışmadığı kontrol ediliyor. Bu nedenden dolayı belirli aralıklarla DPF’nin temizlendiğinden ve doğru çalıştığından emin olmak gerekiyor.

 

Dizel Partikül Fitresi İki Farklı Şekilde Temizlenebiliyor

Dizel motorlara özel parçacık tutucu filtre, pasif ve aktif olmak üzere iki farklı şekilde temizleniyor. Pasif yenileme, otomobilin 30 ila 50 dakika arasında sabit hızda kullanımı sırasında gerçekleşiyor. Bu esnada filtre, motordan çıkan gazların etkisi ile yaklaşık 550 °C’de ısıtılıyor. Bu sayede DPF’de biriken zararlı parçacıkların yanması sağlanıyor.

 

Aktif yenileme süreci ise motorun beyni (ECU) tarafından yönetiliyor. Filtre içerisindeki parçacık yoğunluğu  %45’e yaklaştığında elektronik kontrol ünitesi tıkanmayı engellemek amacıyla ejektörlerin yakıt püskürtme zamanlarına müdahale ederek egzoz gazı çıkış sıcaklığını 600 °C’ye çıkartıyor. İşlemin sonunda tıpkı pasif temizlemede olduğu gibi filtre içerisindeki partiküller yanıyor ve egzozdan dışarı atılıyor.

 

Aracın şehir içerisinde kısıtlı kullanımı, düşük hızlarda sürüş ve sık dur-kalk yapılması gibi durumlar hem pasif hem de aktif temizlik süreçlerinin başarısızlık ile sonuçlanmasına neden olabiliyor. Böyle bir durumun sık tekrarlanması halinde partikül filtresinin ya çeşitli kimyasallar kullanılarak temizlenmesi ya da yenilenmesi gerekiyor.

 

 

 

Yapı olarak bal peteğine benzeyen bu filtre, egzozdaki çevreye zararlı katı partikülleri tutar ve bünyesinde hapseder. Ancak filtrede tutulan bu partiküllerin seviyesi zamanla artar ve tıkanma gibi sebeplere yol açabilir. Basınç sensörleri dizel partikül filtresindeki kurum tortusunun seviyesini ölçer ve filtrede kritik kurum seviyesi teşhis edildiğinde ve uygun koşullar da oluşmuş ise rejenerasyon işlemi başlar.

 

Bazı durumlarda araç rejenerasyon işlemini gerçekleştiremez ve kurum seviyesi motorun verimli çalışmasını engelleyecek hale gelir. Bu durumda gösterge ekranında DPF işareti belirebilir. Bu uyarı görüldüğünde araç sabit hızda ve yüksek devirde belirli bir süre kullanılmadır (bknz. Kullanıcı El Kitabı). Otomatik araçlarda ise bu işlem vites kolu manuel konuma alınarak yapılabilir. Aracın yüksek devirde kullanılmaya başlamasıyla motor yönetim sistemi daha fazla yakıt gönderir ve egzoz sıcaklığını arttırır. Egzoz sıcaklığının yaklaşık 600 °C’ye ulaşmasıyla rejenerasyon işlemi başlar ve katı partiküller yakılarak kuruma dönüştürülür. Bazı durumlarda ise bu işlem de bir işe yaramayabilir aracın DPF veya Motor Arıza Lambası sönmez ve araçta güç kaybı yaşanır. Böyle bir durumda araç servise götürülerek arıza tespit cihazı yardımıyla rejenerasyon işlemi yapılmalıdır.

 

Genel olarak DPF aşağıdaki sebeplerden tıkanır:

 

Düşük kaliteli yakıt,

Düşük hızda ve dur-kalklı trafikte uzun süreli araç kullanımı,

Aracı rölantide uzun süre çalıştırmak,

Yanlış spesifikasyonda yağ kullanımı.

Yeni çıkan tüm dizel araçlarda bulunan DPF, gerekli önlemlerin alınmaması durumunda rejenerasyon işlemi ile dahi temizlenemeyecek duruma gelebilir ve değişimi gerekebilir.